Optimisme tijdens een pandemie: goed of slecht?
Door Jelle Demanet, neurowetenschapper
We gaan er automatisch van uit dat eventuele problemen ons niet overkomen. Want uiteraard, dat gebeurt alleen met anderen. We zijn namelijk geboren met een ingebakken optimisme bias. Maar wat is dat? En is het niet gevaarlijk nu we kampen met een pandemie?
Ons overkomt dat niet…
Op een onbewust niveau hebben we het idee dat ons niets zal overkomen. We schatten onze eigen kansen op geluk spontaan groter in dan die van een ander. Deze te rooskleurige voorstelling van de werkelijkheid staat ook wel bekend als de optimisme bias. We rijden te snel met de wagen, ook al weten we dat het gevaarlijk is. We blijven elkaar eeuwige trouw beloven, zelfs al stranden bijna de helft van de huwelijken. We beginnen als koppel aan kinderen, want ‘onze’ kinderen zullen perfect zijn. We blijven de sleutel van de deur onder de bloempot verstoppen, want bij ons breken ze toch niet in. Bekend is ook dat we verwachten langer te leven en gezonder te zijn dan gemiddeld. Ons optimistisch vooroordeel of optimisme bias is eigenlijk een overlevingsmechanisme. Het zorgt ervoor dat we risico’s nemen die bij het leven horen. Dit optimisme werpt zijn vruchten af: mensen die optimistischer zijn dan gemiddeld, zijn doorgaans gezonder, leven effectief ook langer en hebben over het algemeen een hogere levensstandaard.
Onrealistisch optimisme
Deze bias om onze eigen toekomst positiever in te schatten heeft zich heel duidelijk gemanifesteerd tijdens de huidige coronacrisis. Hier bij ons was totaal geen paniek, want het virus maakte slachtoffers in het verre China. Toen het de kop op stak in Italië werden we een tikkeltje ongeruster, maar toch… het bleef nog ver weg. Net dat optimistisch vooroordeel heeft er allicht mee voor gezorgd dat landen de situatie niet ernstig genoeg inschatten en te laat begonnen zijn met strikte maatregelen. Zo gaat het ook met individuele personen. Door hun naïeve optimisme houden ze geen rekening genoeg met regels zoals voldoende afstand houden. Hoe meer mensen op die manier denken, hoe meer we in groepen bij elkaar blijven komen. Vooral jongeren lijken het idee te hebben dat het bij hen zo'n vaart niet zal lopen. Onrealistisch optimisme dus. Maar het verhaal heeft dus ook een positieve kant. Door het overlevingsmechanisme durven o.a. hulpverleners naar hun werk gaan, met risico voor de eigen gezondheid.
Informatie is nodig
‘Maar ik ben net wel bang,’ denken heel wat lezers nu misschien. Daar hebben vooral de overheid en de media bewust voor gezorgd. Het is nu eenmaal noodzakelijk om de maatregelen lang genoeg vol te houden en het virus in te dijken. De strategie daarachter is precies dat optimistisch vooroordeel te doorbreken. Angst is nu eenmaal een stimulans voor gedragsverandering. Daarom is het zo belangrijk om bijvoorbeeld hulpverleners goed te informeren, te beschermen én hen psychologisch te ondersteunen, willen zij gemotiveerd blijven. Als angst teveel de overhand krijgt, is dat uiteraard ook een probleem, want dan functioneren mensen niet meer. Ze slapen slecht en kunnen zich niet meer focussen.
Ook werkgevers doen er goed aan om hun medewerkers correct te informeren: wat mag wel, wat mag niet. Op die manier krijgen mensen het gevoel dat de situatie onder controle is, en dat is belangrijk. De optimisme bias zorgt ervoor dat mensen initiatief blijven nemen en dat is een groot voordeel voor de organisatie. Als werkgever doorbreekt u die positieve bias dus beter niet met angst. Communiceren blijft de absolute sleutel tot inspireren en motiveren. De ogen sluiten of in een bepaalde negativiteit blijven hangen, heeft een averechts effect.
De roze bril versus realisme
Sommige mensen reageren minder sterk op positieve informatie en juist sterker op negatieve informatie. Zij hebben een zogenaamde lage positieve bias. Dat zien we ook bij mensen met een depressie. Ze schatten de situatie realistischer in dan hun medemens (depressief realisme). Depressieve mensen missen mogelijk dat noodzakelijke beetje optimisme dat ons staande houdt in een leven vol betekenisloosheid, verdriet, tegenslagen en dood. Er is dus een sterke relatie tussen de bias en mentale gezondheid. De roze bril zou dus wel eens een teken kunnen zijn van een goede geestelijke gezondheid en die zal nodig zijn tijdens de post-coronaperiode.
Meer weten hierover?
